De bruine en zwarte rat

Ratten maken blijvend onderdeel uit van onze leefomgeving, en zijn op zich slimme en in beginsel nuttige dieren … mits er sprake is van een ecologisch evenwicht.
Het is met name door toedoen van de mens dat dit ecologisch evenwicht is verstoord. Ratten zijn namelijk alleseters en de mens geeft ze o.a. door ons afval en grootschalige voedselteelt de gelegenheid om meer dan genoeg te eten en zich daarbij ongebreideld voort te planten.

Een rattenpaar kan wel voor 2.000 nakomelingen per jaar zorgen als er sprake is van een gunstig broedklimaat – lees: genoeg te eten is. De natuurlijke vijanden van de rat (marterachtigen, uilen en katten) kunnen de populatie zonder onze hulp dan ook niet langer in balans houden.
Doordat ratten alleseters zijn en zich vaak ophouden in een voor de mens ongezonde leefomgeving is het onvermijdelijk dat zij dragers en verspreiders zullen worden van ziekten die een groot gevaar vormen voor de volksgezondheid (zoals de ziekte van Weil of leptospirose). Via hun ontlasting worden deze ziekten dan ook her en der verspreid waardoor het risico zeer groot is dat mensen en huisdieren erdoor besmet kunnen raken.

Lange tijd werd rattenoverlast door ongediertebestrijders en particulieren bestreden met gif. Voor de rat echter betekent dit niet een snelle en pijnloze dood, maar is het risico ook zeer groot dat het dier resistent kan gaan worden tegen het gebruikte gif.
De vergiftigde zieke en verzwakte rat is hierdoor ook nog eens een makkelijker prooi voor zijn natuurlijke vijanden, die daardoor zelf ook vergiftigd worden en het vaak niet overleven.
Het doden van een dier – of het nu een kip, koe of rat is – dient zo zorgvuldig mogelijk te geschieden waarbij nodeloos lijden moet worden vermeden of in ieder geval zoveel mogelijk moet worden voorkomen; zo humaan mogelijk dus.
Het is mede daarom dat het gebruik van gif door particulieren sinds 1 januari 2023 verboden is, en het gebruik van gif door ongediertebestrijders inmiddels zeer streng gereguleerd wordt.

Ratten zijn slimme dieren

Doordat het teveel aan ratten een bedreiging vormt voor de volksgezondheid is het bij wet toegestaan om een rat te doden met alle legale middelen die daartoe ten dienste staan. Hier begint dus voor velen een ondoorzichtig en grijs gebied!

De Wet Natuur Bescherming (sinds 1 januari 2024 opgegaan in de Omgevingswet) geeft hieraan wel richting in de vorm van voorgeschreven gebruik van bepaalde klemmen etc. en verboden (van bijv. kleefplanken).
Ook is het gebruik van een geweer onder bepaalde voorwaarden voor het doden van ratten toegestaan.
In de praktijk blijkt nu dat het afvangen van ratten door middel van een klem onvoldoende soelaas biedt om de groei van een populatie, vooral ook nu het gebruik van gif streng gereguleerd is, tot een halt te roepen.
Uit diverse filmpjes op YouTube kun je zien hoe ratten vallen ontwijken of zelfs onschadelijk maken. Bovendien vallen vaak ook andere dieren zoals wezels, vogels en bijvoorbeeld zelfs jonge katjes regelmatig ten prooi aan klemmen.

Het gebruik van een geweer

In de huidige Omgevingswet (voorheen Wet Natuur Bescherming) is het doden van een rat door middel van een geweer (inclusief luchtdrukgeweer) onder bepaalde voorwaarden toegestaan.
Omdat bij het doden van ieder dier het lijden ervan ten alle tijden moet worden vermeden, is een van de belangrijkste eisen dan ook, dat de gebruiker van een geweer bedreven en deskundig dient te zijn in het juiste gebruik ervan. Want ook het humaan doden van een rat verdient een zuiver schot dat gericht behoort te zijn op een onmiddellijke en zo pijnloos mogelijke dood.

Jagers zijn goed opgeleide natuurliefhebbers, getraind om met een vuurwapen wild – al dan niet schadelijk – te schieten op 50 tot 200 meter afstand in het open veld. Zij doen aan wild- en schadebeheer van soms ook beschermde diersoorten, en hebben daarvoor een ontheffing verkregen van de FBE (Fauna Beheer Eenheid). En zij schieten met name wild en vogels op grote afstand. Ratten bestrijden zij het hoofdzakelijk i.v.m. schadebeperking in het veld.

Omdat vooral afschot, na het verbod op gif, inmiddels de meest effectieve wijze is gebleken om rattenoverlast te bestrijden, is na 2022 in de markt behoefte ontstaan om mensen op te leiden tot ecologische rattenbestrijder, waarbij het gebruik van geavanceerde luchtdrukwapens wordt ingezet.
De methode “Ratslag” van Jos Kruis en Henk Fennema is daar een voorbeeld van. Deze ecologische rattenbestrijders worden getraind om ratten te schieten met een 100% dodelijk schot op afstanden tussen 5 tot 25 meter.
Dit is een heel andere discipline die tot voor kort bij gebrek aan geavanceerde apparatuur, slechts door een enkeling kon worden uitgeoefend vanwege de vereiste schietvaardigheid en bijkomende problematiek op zulke korte afstanden.
Na 2022 heeft er een grote ontwikkeling plaatsgevonden in moderne richtkijkers met nachtzicht en een ballistische functie, waardoor de ecologische rattenbestrijders discipline nu voor veel meer mensen bereikbaar is.

Ontheffing

De rat is hoofdzakelijk actief tijdens de schemering en in de nacht.
Ecologische rattenbestrijders bestrijden dus vooral na zonsondergang, en doen dat met behulp van zeer geavanceerde luchtdrukgeweren voorzien van een geluiddemper en ballistische nachtzichtapparatuur.
Met behulp van deze apparatuur is een humaan en absoluut dodelijk schot binnen 5 tot 25 meter voor de geoefende schutter vrijwel 100% trefzeker.

Op grond van verschillende bepalingen binnen de Omgevingswet, die schieten na zonsondergang en het gebruik van dergelijke apparatuur normaliter verbieden, dient ontheffing te worden aangevraagd bij de Fauna Beheer Eenheid in iedere provincie waar onze ecologische rattenbestrijders hun werk willen doen.
Deze ontheffing wordt door de FBE alleen verleend aan gecertificeerde bestrijders die kunnen voldoen aan de regelgeving en wetten van de desbetreffende provincie. Daarnaast dient de opdrachtgever (klant) een zogenaamde “grondgebruikersverklaring” af te geven, waarbij de bestrijder door de opdrachtgever/eigenaar/grondgebruiker toestemming verleend wordt om ratten te bestrijden op zijn grond.